1912’te KARADENİZ BÖLGESİNDE FINDIK TARIMI
- Çarşamba, 16 Eylül 2015
- Zeki Sarıhan tarafından yazıldı.
Bundan 100 yıl önce de Karadeniz bölgesinin başlıca geçim kaynağı fındıktır.
1912’de Karadeniz bölgesinde yılda yaklaşık 372 ton fındık üretilmektedir.
Fındık üretimi 100 yılda 158 kat artmıştır.
Kabuklu fındığın kilosu 3.7, iç fındığın kilosu ise 8.18 kuruştur.
Zeki Sarıhan
1913 yılında İstanbul’da Magbu İstepanyan’ın imtiyaz sahibi ve başyazarı olduğu 15 günlük “zirai, baytari, sanayi ve ticaret mecmuası” Felahat adlı bir dergi yayına başlamıştır. Koleksiyondaki sayılarına bakarak 1919’a kadar yayın yaptığı anlaşılmaktadır. Felahat, Arapça’da Ekincilik, çiftçilik demektir. (Arapça köylü anlamına gelen Fellah’ın da aynı kökten geldiği anlaşılıyor)
Bu derginin 1 Teşrinievvel (14 Ekim 1913) tarihli 14. Sayısında yer alan Fındık üretimi ve ticaretiyle ilgili bir haberi, fındık üretiminin geçmişi hakkında yararlı bir bilgi sunduğu için aşağıya alıyoruz.
Yazı İSTATİSTİK genel başlığı altında yayımlanmıştır. Altında imza yoktur ancak daha sonraki sayılarda Trabzon Ziraat Müfettişi olan Enteryasyan’ın imzasıyla Nişan Enteryasyan’ın fındıkçılık hakkındaki etraflı incelemesinde de aynı rakamlar verildiğine göre, haberi onun yazdığı söylenebilir.
İSTATİSTİK
FINDIK MAHSULÂTI
Trabzon İngiliz Konsolosu son bir raporunda bu yıl fındık mahsulünün geçen yılkine oranla biraz fazla olacağını beyan ediyor. Geçen sene mahsul miktarı 605,000 kantar olmuştu. [1] Bu seneki fazlalık Giresun tarafında olmuştur. Bir kantar fındığın hali hazırda fiyatı 210 kuruştur. [2] Kırılmış fındık okkası ise on buçuk kuruştur. [3]
En çok fındık Trabzon vilayetinin Giresun kazasında yetiştirilmektedir. Oradan fındık tarımı diğer yerlere yayılmıştır. Halihazırda Karadeniz havzasının başlıca ziraatı fındıktır.
Trabzon vilayeti fındık mahsulünün yıllık en çok ve en az miktarları aşağıdadır:
Kantar olarak (Ton olarak)[4]
En çok En az En çok en az
Giresun kazası 400,000 200,000 225,888 112,904
Merkez, Vakfıkebir, Akçaabat 200,000 100,000 112,904 56,452
Ordu kazası 120,000 50,000 67,742 28,226
Görele, Tirebolu 120,000 50,000 67,742 28,226
Lazistan sancağı[5] 50,000 30,000 28,226 16,935
Toplam[6] 890,000 430,000 502,422 242,743[7]
Ortalama 660 372,585
Ürünün büyük kısmı yabancı memleketlere gönderiliyor. Genellikle fındık içi çukola[8] ve reçel yapımında kullanılıyor. Bazı yerlerde de fındıktan çıkarılan yağ ve ressamlar tarafından kullanılıyor. Sanayide ise fındık tatlı badem yerine kullanılıyor. İşte bu kullanımından dolayı günden güne kıymeti artmakta ve tüketimi çoğalmaktadır. Bu sebepten dolayı son senelerde Ordu’da, Ünye’de, Samsun’da, Lazistan’da, Fatsa’da hatta Sinop ve İnebolu’da yeni fındık bahçeleri tesis edilmektedir. [9]
[1] 1 kantar 56,452 kg’dır. Bu hesaba göre 1912 yılında Trabzon Vilayetinde yetişen fındık miktarı 34.693 kilogramdır. O zamanki Trabzon ili Rize, Trabzon, Giresun ve Fatsa’ya kadar Ordu illerini içine alıyordu. Dolayısıyla yaklaşık 34.5 ton fındığın o yıl toplam fındığın tamamına yakınını ifade ettiğini düşünebiliriz.
[2] Kilosu 3.7 kuruşa denk geliyor.
[3] 1 Okka, 1283 gramdır. Buna göre iç fındığın kilosu 8.18 kuruşa gelmektedir.
[4] Ton hesabı çizelgeye tarafımdan eklenmiştir.
[5] Rize
[6] Toplamlar tarafımdan alınmıştır.
[7] Rakamların okunmasında virgüllerden sonraki üç sıfırdan oluşan hanelerin küsuratı göstermek için yazıldığı, dolayısıyla hesaba katılmaması gerektiği anlaşılıyor. Bir kantar 56,452 kilo olduğuna göre 890 kantar, 502,2 tondur. Yıllık ortalama rakam ise 372.5 tondur. 2012 resmî verilerine göre Türkiye’nin 2008-2012 fındık üretim ortalaması 588.974 tondur. Yüz yıl içinde Türkiye’de fındık üretimi yaklaşık 158 kat artmış demektir. 2012 rakamlarına göre Ordu 150.000 tonla birinci sırada gelmekte. Bunu Sakarya ve Giresun illeri izlemektedir. (2012 Fındık Sektör Raporu tmo.gov.tr’den Wikipedi, Fındık maddesi)
[8] Çukulata
[9] Felahat, No. 14, 1 Teşrinievvel 1329, (14 Ekim 1913), s. 220.